Persmededeling Erfgoedgemeenschap Doel & Polder, 15 november 2021

Heemschut – de grootste erfgoedvereniging van Nederland - draagt dorp Doel voor als meest bedreigd erfgoed van Europa

Afgelopen weekeinde heeft de Nederlandse Erfgoedvereniging Bond Heemschut het Vlaamse dorp Doel voorgedragen als meest bedreigd erfgoed in het '7 Most Endangered Programme' van Europa Nostra. Dat een Nederlands lid van Europa Nostra een plek nomineert in Vlaanderen is ongezien. Voor Vlaanderen is dat niets minder dan een blaam.

Het '7 most endagered programme' van Europa Nostra en de Bond Heemschut

Het 7 Most Endangered-programma werd in januari 2013 gelanceerd door Europa Nostra met het European Investment Bank Institute als oprichtende partner en de Development Bank van de Raad van Europa als geassocieerde partner. Het identificeert bedreigde monumenten en locaties in Europa en mobiliseert publieke en private partners om een levensvatbare toekomst voor die locaties te vinden. De Bond Heemschut bestaat sinds 1911 en zet zich met zijn ruim 5000 leden in voor de bescherming van waardevolle objecten en gebieden.

't Eylandt den Doel

De nominatie geldt het zogenaamde 't Eylandt den Doel en omvat zowel het dorp als de omliggende polders. Het is een eeuwenoud erfgoedlandschap dat vanaf de jaren zeventig wordt bedreigd door de steeds uitbreidende haven.

Volgens Heemschut is het zeventiende eeuwse landschapspatroon van dorp en polder een van de eerste manifestaties van het rasterpatroon, een ontwerp uit de Lage Landen dat zelfs New York bereikte. De Beemster in Noord-Holland is onder meer hiervoor uitgeroepen tot werelderfgoed. Nergens blijkt de ontwikkeling van het landschap van de Lage Landen nog beter te zien dan in Doel. Het bijna ongerept oerlandschap van het Verdronken Land van Saeftinghe ligt naast een polderlandschap met middeleeuwse, zeventiende-eeuwse, achttiende-eeuwse en moderne elementen, dat op zijn beurt grenst aan een hightech, eenentwintigste-eeuws havenlandschap. In het dorp staat één van de enige stenen molens op een zeedijk in de Lage Landen. De dijkensequentie van Doel is uniek: nergens ter wereld liggen dijken uit zoveel eeuwen zo dicht bij elkaar, van de zestiende-eeuwse Zoetenberm tot de eenentwintigste-eeuwse Sigmadijk. Historische boerderijen, schuren en landarbeidershuisjes en een zeventiende-eeuws huis van plaisance tonen de ontwikkeling van het polderkapitalisme in de zeventiende eeuw.

De Vlaamse overheid verwierf voorbije decennia een groot deel van de gronden en de gebouwen in Doel en de omliggende polders om ze vrij te geven voor de uitbreidingsplannen van de Antwerpse haven. Een strategie van actieve ontvolking volgde. De leegstand maakte de gebouwen – waarvan een honderdtal met erfgoedwaarde - vatbaar voor verval, plundering en uiteindelijk sloop.

Opnieuw woongebied maar nog altijd bedreigd

Het dorp is na een jarenlange juridische strijd van de bewoners, landbouwers en het actiecomité Doel 2020 opnieuw officieel woongebied 'met historische, culturele en esthetische waarde'. Dat is zo al sedert 2017. In 2018 liet de Vlaamse Regering weten dat aan Doel niet meer geraakt wordt. Maar drie jaar later laat de Vlaamse overheid, die eigenaar is van de meeste van de historische panden nog steeds geen bewoning toe. Er wordt ook niets gedaan om het waardevolle erfgoed te beschermen. Daardoor vervallen de gebouwen steeds verder. Ondertussen worden in de omliggende polders zogenaamde natuurcompensaties gerealiseerd waardoor grote delen van het bijzondere zeventiende-eeuwse polderlandschap dreigen te verdwijnen door afgravingen en herinrichting van het landschap.

Doel is nog altijd een unieke plek, een plek met een rijke geschiedenis, met tal van potenties voor de lokale gemeenschap, de haven en de vele belangstellenden uit binnen- en buitenland die er dagelijks op bezoek komen. De Erfgoedgemeenschap Doel & Polder pleit er al sedert haar bestaan in 2006 voor dat Doel met de omliggende polders de waardering krijgt die het verdient. Dat de EGD&P daarvoor nu de steun krijgt van de grootste erfgoedvereniging in Nederland zegt veel. Doel 2020 pleit ervoor dat de Vlaamse Regering eindelijk de rechtssituatie in het dorp erkent (woongebied met historische, culturele en esthetische waarde) en definitief het geweer van schouder verandert.

NIEUWSOVERZICHT